Gedrag

Wat is gedrag?

Met gedrag worden alle waarneembare activiteiten van een mens of dier bedoeld. Naast bewegingen, zijn dit ook houdingen en gezichtuitdrukkingen.
Gedrag kan ons heel veel vertellen over de mensen om ons heen, maar ook over dieren.
Daarnaast is gedrag gewoon prachtig om te zien. Elk organisme heeft zijn eigen, vaak herkenbare handelingen.

Hiernaast zie je een erg grappige imitatie van het eetgedrag van dieren.

Waar komt gedrag vandaan?

Gedrag is erfelijk en aan te leren. Sommige handelingen hoeven we nooit te leren, zoals lachen, huilen en bijvoorbeeld gapen. Ook onze reflexen, zoals het ontwijken van een bal of je hand terugtrekken van een hete plaat zijn erfelijk gedrag. Maar veruit het meeste gedrag is aangeleerd. Praten kun je alleen als je de woorden hoort en ze leert uit te spreken. Maar de mogelijkheid om een taal te leren is wel erfelijk en de één kan dit makkelijker dan de ander.
De laatste tijd komen we er zelfs achter dat andere gedragspatronen ook voor een groot gedeelte met opvoeding te maken heeft. Een kind dat de eerste weken geen aandacht krijgt, kan een hechtingsstoornis krijgen voor het verdere leven.
Van homofilie wordt al heel lang gezegd dat het te maken heeft met de hormoonbalans tijdens de zwangerschap, maar inmiddels zijn er honderden onderzoeken bekend die dit ontkennen (link). Daarentegen zijn er veel aanwijzingen dat ervaringen tijdens de opvoeding een grote rol spelen, zoals misbruik of de afwezigheid van een (liefhebbende) vader.
Zoals bij vrijwel al het gedrag is er ook bij homofilie een erfelijke component. Er is een grotere kans op homofilie aangetoond in studies naar tweelingen, maar deze kans was veel lager dan verwacht. De aangeleerde component bleek veel groter te zijn. Het lijkt wel zo te zijn dat bepaalde karakters veel gevoeliger zijn dan andere karakters.

Het is mogelijk dat we steeds meer gaan ontdekken dat invloeden tijdens ons leven een grotere impact hebben dan we eerst dachten.

Hoe 'slim' zijn dieren?

Mens vs. aap
Is de mens wel het slimste en meest ontwikkelde organisme op aarde? Het is verbazingwekkend hoe goed deze apen de tests doorstaan. Uiteraard zijn ze hierin getraind, met een beloning: pinda's.

Misschien komt het verschil doordat mensen niet zoveel houden van pinda's als apen...

Dit is een mooi voorbeeld van operante conditionering (zie onder).

De liervogel
Op dit stukje documentaire heeft de BBC het meeste commentaar gekregen. Velen dachten dat dit geen echte opname was. David Attenborough is vaak gevraagd naar de echtheid van dit filmpje, maar alles wat je ziet en hoort is zoals het is.

De liervogel heeft de capaciteit om vele geluiden te imiteren.

Hieronder zie je twee voorbeelden van vogels die gebruik maken van materialen. Hier is sprake van inzicht, maar ook imitatie en 'trial & error' kan hier een rol hebben gespeeld.

Het effect van de afwezigheid van mensen

Het meisje hiernaast werd als gezonde baby geboren. Haar ouders hebben haar vrijwel niet opgevoed (door drankverslaving) en hebben haar in een hondenkennel geplaatst. Hierdoor heeft ze alle normale leerprocessen niet doorgemaakt en gedraagt ze zich als één van de honden.

Video's gedrag en wetenschap

Veel van ons gedrag hebben we aangeleerd en is dus verschillend tussen individuen van een soort. Maar op welke manieren kun je gedrag aanleren?

Nico Tinbergen: prikkels, sleutelprikkels en supernormale prikkels
Hij bracht gedragingen in kaart met simpele experimenten.

Aangeleerd of erfelijk? De studie van gedrag
Wanneer je gedrag bestudeerd is de eerste vraag of dit gedrag natuurlijk is (erfelijk) of dat het tijdens het leven van het organisme aangeleerd is.
Na verschillende experimenten ontstond het behaviourisme (de filosofie van gedragsbiologie link)

Leerprocessen

Klassieke conditionering
Eén van de allereerste experimenten met dieren door Pavlov.
Het gaat hier om een geconditioneerde reflex: een reflex die na contionering volgt op een andere prikkel.

Operante conditionering
Het aanleren van gedrag waarbij het onthouden van het gedrag wordt beïnvloed door het gevolg. 'Trial & Error' en straffen en belonen spelen hier een rol.

Skinner heeft dit onderzocht en maakte gebruik van de 'Skinner-box', een soort van 'leermachine' waar een dier in geplaatst kon worden en het leerproces beïnvloedt en gemeten kon worden.

Inprenting
Sommige vormen van het aanleren van gedrag vindt alleen plaats in een specifieke periode van het leven van een organisme. Bij inprenting leren onder andere jonge ganzen wie hun moeder is. Dit zie je ook bij eenden, zoals in het filmpje hieronder.